Κωστής Παλαμάς

170 χρόνια από τη γέννηση του Εθνικού ποιητού

της Μαρίας Ρώτα*

Ο Κωστής Παλαμάς ήταν από τους κορυφαίους πνευματικούς Έλληνες που... “θεμελίωσε” και την λογοτεχνία και την ποίηση στην Ελλάδα.

Γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου 1859. Όταν έγινε 8 χρονών πήγε να μείνει στο Μεσολόγγι. Είχε ήδη μείνει ορφανός, είχε χάσει και τους δυο γονείς του και έμεινε κοντά στον θείο του που τον φρόντισε και τον μεγάλωσε. Στο Μεσολόγγι τελείωσε και τις γυμνασιακές του σπουδές.

Το 1875 έφυγε από το Μεσολόγγι, πήγε Αθήνα και κατόρθωσε να περάσει στη Νομική Σχολή. Παράλληλα με τις σπουδές του εργαζόταν σε διάφορα περιοδικά και αργότερα μπήκε ως συντάκτης σε διάφορες εφημερίδες. Η εργασία στου στον τύπο δεν ήταν μόνο επαγγελματική, είχε και λογοτεχνική μορφή. Τα γράμματα, η ποίηση και η τέχνη του άρεσαν και τον απασχολούσαν τόσο πολύ ώστε άφησε πίσω του τη νομική και αφοσιώθηκε με ιδιαίτερη αγάπη στη λογοτεχνία.

Ο Παλαμάς παρουσίασε στον Έλληνα ένα ιδιαίτερο και ευχάριστο ποιητικό έργο που αναφερόταν και στους Έλληνες αλλά και στις προόδους των Ευρωπαίων. Τα θαυμάσια γραπτά του κείμενα αγαπήθηκαν τόσο πολύ, ώστε ανέβηκε ιδιαίτερα η στάθμη της Ελληνικής λογοτεχνίας.

Για πολλά χρόνια έγραφε ενδιαφέροντα άρθρα σε Αθηναϊκές εφημερίδες, στην “Ακρόπολη” και στις “Εμπρός”.

Η ιδιαίτερη προσωπικότητά του, αλλά και οι γνώσεις του βοήθησαν ώστε να διοριστεί Γενικός Γραμματέας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1897 και παρέμεινε εκεί έως το 1928. Δηλαδή πάνω από 30 χρόνια και οι εργασίες του ήταν άριστες. Παράλληλα, αργά το βράδυ φρόντιζε να γράφει τα ποιήματά του, τα άρθρα του στις εφημερίδες.

Τον αγαπούσαν και τον θαύμαζαν όχι μόνο οι απλοί άνθρωποι, αλλά και οι επιστήμονες. Και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, με την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών το 1926, ο Παλαμάς έγινε ένα από τα πρώτα ιδρυτικά μέλη της και το σημαντικότερο είναι το 1930 έγινε πρόεδρος της Ακαδημίας!

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι από το 1876, περίπου, εποχή που ο Παλαμάς παρουσιάστηκε και έγινε γνωστό στα ελληνικά γράμματα, θέλησε να παρουσιάσει την σπουδαία και σημαντική πνευματική και ιστορική κληρονομιά της χώρας μας σε όλους τους Έλληνες, ακόμη και στον απλό πολίτη. Θέλησε, με ιδιαίτερη φροντίδα, ακόμη και η μεγάλη προσφορά του Σολωμού που ήταν μια άγνωστη πνευματική κληρονομιά σε πολλούς Έλληνες, να γίνει γνωστή και αγαπητή. Όπως είχαν γράψει σημαντικοί Καθηγητές της εποχής, όπως ο Εμμανουήλ Στάης (1853) και ο Ιάκωβος Πολυλάς (1859), που είχαν μελετήσει ιδιαίτερα την “σημαντικότερη σολωμική βιβλιογραφία και θαύμασαν την εξαίρετη και αξιόλογη ποίησή του....” επιθυμούσαν, αν ήταν δυνατόν να... “χαλαρώσει σε κάποιο βαθμό η άριστη ποίηση ώστε οι Έλληνες να γνωρίσουν την σπουδαία γραφή του Σολωμού”. Και αυτό συνέβη με την... εμφάνιση του Παλαμά, που φρόντισε και βοήθησε τον αναγνώστη να... “διαμορφώσει επάξια στάση γνώσης από τα κορυφαία γραπτά κείμενα ποίησης και λογοτεχνίας.”

“Ο Παλαμάς, ο σπουδαίος εθνικός ποιητής” έγραψε ο Φάνης Μιχαλόπουλος εκείνη την εποχή: “....ο Παλαμάς, ήταν πεπρωμένο να σταθεί αλύγιστος και να υψωθεί σε πραγματικό ήρωα της ιδέας του δημοτικισμού, κατά την κρίσιμη εκείνη στιγμή.... ο Παλαμάς κατά την εποχή εκείνη ανέβηκε στο ψηλότερο βάθρο του ήρωα και του μάρτυρα, μόνος αυτός”. Είναι και πολλοί άλλοι αξιόλογοι Έλληνες που έγραψαν και είπαν ότι ήταν σωστή η θέση του Παλαμά να θελήσει με απλά καθημερινά λόγια να ενημερώνονται και να γνωρίζουν οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι την ιστορία μιας χώρας, όπως η Ελλάδα, που πρόσφερε τον πολιτισμό στον κόσμο. Και είχε πει: “Είμαι δημοτικιστής και το καυχώμαι!”

Ολυμπιακός Ύμνος

Ποίηση – Λογοτεχνία

Μέσα σ' ένα κλίμα αναμονής και έντασης οι Ολυμπιακοί Αγώνες ενέπνευσαν τους λογοτέχνες. Άλλοι έγραψαν ποιήματα ή πεζά και άλλοι μελοποίησαν. Ο Εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς συνέθεσε την “Ολυμπιακή Ωδή” την οποίαν ανέλαβε να μελοποιήσει ο Σπύρος Σαμάρας. Όπως κάθε αληθινός πνευματικός άνθρωπος, ο ποιητής έβλεπε να αποδίδονται τιμές και στον μουσουργό Σ. Σαμάρας για την μελοποίηση του ποιήματος του.

Στις 28 Μαρτίου 1896 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Ηράκλειον” ο Ολυμπιακός Ύμνος” του Κωστή Παλαμά:

Αρχαίον πνεύμα αθάνατον, αγνέ πατέρα

του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού

Κατέβα, φανερώσου κι αστραψ, εδώ πέρα

στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού. 

Στο δρόμο και στο πάλεμα και στο λιθάρι,

στων ευγενών αγώνων λάμψε την ορμή,

και με τ' αμάραντο στεφάνωσε κλωνάρι,

και σιδερένιο πλάσε το άξιο κορμί. 

Κάμποι, βουνά και θάλασσες φέγγουν μαζί σου,

σαν ένας λευκοπόρφυρος μέγας ναός

και τρέχει στον ναόν εδώ προσκυνητής σου,

αρχαίον πνευμ' αθάνατον, κάθε λαός.

Ο Κωστής Παλαμάς μίλησε για το Αθάνατο Αρχαίο Πνεύμα” τον “Πατέρα θεό” όχι μόνο του Έλληνα, αλλά κάθε λαού προβάλλοντας την ιδέα της Παγκοσμιοποίησης στον ειρηνικό αγώνα του αθλητισμού.

Ο θάνατος του ήταν εθνικό πένθος

Έφυγε από τη ζωή στις 27 Φεβρουαρίου 1943. Ήταν 84 ετών. Ο θάνατός του αποτέλεσε εθνικό πένθος. Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο νεκροταφείο, να τον συνοδεύουν στην τελευταία του κατοικία. Εκεί ο Σικελιανός τον αποχαιρέτησε με το ποίημά του: “Ηχήστε οι σάλπιγγες”... ενώ η λαοθάλασσα των θαυμαστών του τραγουδούσε τον Εθνικό μας Ύμνο. Ο Παλαμάς στάθηκε πάνω από μισό αιώνα ο πνευματικός φάρος της χώρας μας. Ήταν ο δάσκαλος, ο οδηγητής, ο Πατριάρχης των ελληνικών γραμμάτων. Ο πνευματικός Πατέρας όλων των Ελλήνων!

Είναι πάρα πολλές οι τιμητικές εκδηλώσεις που έχουν γίνει στη μνήμη του. Κυκλοφόρησαν πολλά αναμνηστικά τεύχη, στήθηκε το άγαλμά του έξω από το πνευματικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων, κυκλοφόρησαν γραμματόσημα με την εικόνα του, ιδρύθηκε το “Ίδρυμα Παλαμά” και είναι πολύ σημαντικό ότι εκδόθηκαν υπεύθυνα και σχολιασμένα τα “Άπαντα” του σε δεκαέξι τόμους 8.986 σελίδες.

Ο Κωστής Παλαμάς έγινε η φωνή του Ελληνισμού και αγκάλιασε την ελληνική ιστορία με στόχο και σκοπό να γίνει γνωστή σε όλους τους Έλληνες. Παράλληλα σε πολλά γραπτά του φαίνεται η επιθυμία του να υπάρξει συμφιλίωση της Ελλάδας με την Ευρώπη! Η συλλογή του “Τα τραγούδια της πατρίδας μου” παρουσιάζουν αυτό που φιλοδοξούσε να γίνει: Η Ελλάδα φίλη της Ευρώπης.

…………………………………

*Η Μαρία Ρώτα είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτης της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε, στο φύλλο της  10ης Ιανουαρίου  2019, το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.