Περίεργη σχέση

 Γιατί να ανακατεύουμε συνεχώς το δύσκολο παρελθόν;

Του Νίκου Τσούλια

 

Κυρία σε μπλε μπροστά από έναν καθρέφτη, Ρικ Βούτερς, 1914

Περίεργη η σχέση μας με το παρελθόν μας. Άλλοτε μας στοιχειώνει και μας καταδυναστεύει, άλλοτε το νοσταλγούμε και μας γοητεύει, άλλοτε προσπαθούμε να το ξεχάσουμε, άλλοτε το έχουμε συνέχεια μπροστά μας…

Υπάρχουν βέβαια και φιλοσοφικού περιεχομένου ερωτήματα, που κάνουν ακόμα πιο σύνθετο το ζήτημά μας. Κατά πόσο είναι υπαρκτό κάθε φορά το παρελθόν μας; Πώς και κατά πόσο επιδρά στο παρόν και στο μέλλον; Με ποιο τρόπο μπορούμε να επιλέγουμε κομμάτια του παρελθόντος μας; Γιατί άλλα τμήματα του παρελθόντος τα ξεχνάμε και τα τρώει το μαύρο σκοτάδι και άλλα είναι κάθε στιγμή στη σκέψη μας;

 Μπορούμε να προσδιορίσουμε τους δύο βασικούς “πόλους – αποφυγής” μιας ορθολογικής διαχείρισης που απαιτείται στο θέμα μας. α) Δεν είναι σωστό αλλά και δεν μπορούμε να διαγράψουμε το παρελθόν μας – άλλωστε είναι το μόνο πράγματι υπαρκτό βίωμά μας. Ό,τι έχει σχέση με το παρόν, την ίδια στιγμή που το ζούμε γίνεται αμέσως παρελθόν και δεν μπορείς πια να το επηρεάσεις. Ό,τι έχει σχέση με το μέλλον είναι μια φαντασιακή πρόσληψη της ζωής μας και του εαυτού μας και δεν αποτελεί στοιχείο της πραγματικότητας για να το γευθούμε με το όλο περιεχόμενό του.

 β) Δεν είναι ορθολογικό να είμαστε κολλημένοι στο παρελθόν – και μάλιστα στο δύσκολο κομμάτι του – και με την όλη πνευματική μας δραστηριότητα σε αυτό να αποικίζουμε το παρόν και το μέλλον μας με τις επιρροές του παρελθόντος. Φυσικά, δεν μπορούμε να πούμε “ό γέγονε, γέγονε” αλλά και δεν είναι προς το συμφέρον μας και κυρίως δεν έχει νόημα να είμαστε στη διαρκή σκιά των όσων έχουν ήδη συμβεί.

Φθινόπωρο, Ρικ Βούτερς, 1913

Η καταδυνάστευσή μας από το παρελθόν γίνεται κυρίως α) σε πολύ σημαντικά γεγονότα της ζωής μας (η απώλεια αγαπημένου προσώπου, ατύχημα με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας κλπ), στα οποία δεν έχουμε κάποιου είδους ευθύνη και αυτό δεν μας ενοχοποιεί (κάτι που έχει ιδιαίτερη αξία για τη διαχείριση του παρελθόντος μας και της ζωής μας) και β) σε λανθασμένες επιλογές μας (ανεκπλήρωτος έρωτας, κακή δρομολόγηση ενός επαγγέλματος, αποτυχημένα μεγάλου μεγέθους οικονομικά ρίσκα κλπ), στα οποία όμως ρίχνουμε βάρος στον εαυτό μας και απ’ εδώ αρχίζουν τα πολύ δύσκολα. Μάλιστα στη δεύτερη περίπτωση συμβαίνει και το εξής δραματικό. Μικρές αποφάσεις ή μικρά λάθη ή και απροσεξίες έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις και αυτό ως ανεξήγητο και ως μη ερμηνεύσιμο και κατανοητό γεγονός είναι που δραματοποιεί ακόμα περισσότερο την όλη κατάσταση.

Για αυτές τις δύο περιπτώσεις πράγματι απαιτείται ορθολογική αντιμετώπιση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αίρεται μονοκονδυλιά το συναισθηματικό στοιχείο – άλλωστε κάτι τέτοιο είναι αδύνατο –, αλλά αντίθετα πρέπει να εκλογικεύεται ο πλούσιος συναισθηματισμός και ο βαρυφορτωμένος ψυχισμός. Γιατί πολύ απλά θολώνει την πραγματικότητα και η σχετική ενοχοποίηση διαβρώνει και υπονομεύει την προσπάθεια για έναν δημιουργικό ρόλο, για έναν προσανατολισμό, που πρέπει να έχει σταθερά το βλέμμα του στο αύριο.

Καθρέπτης, Σερεμέτης Κλεάνθης

“Σκέφτεται κανείς. Τι τρομερό λάθος έκανα στη ζωή μου, και τότε αρχίζεις να φαντάζεσαι μια διαφορετική ζωή, μια καλύτερη ζωή που θα μπορούσες να έχεις ζήσει… Δεν μπορεί κανείς να σκέφτεται συνεχώς τι θα μπορούσε να έχει συμβεί” λέει ο Καζούο Ισιγκούρο στο μυθιστόρημά του, Τα απομεινάρια μιας μέρας, και συνεχίζει. “Μην αναμοχλεύετε όλη την ώρα το παρελθόν – έτσι, το πιθανότερο είναι να μελαγχολείτε συνεχώς… Πρέπει να υιοθετήσω μια πιο θετική θεώρηση και να προσπαθήσω να αξιοποιήσω καλύτερα τα απομεινάρια της μέρας μου. Εντέλει, τι έχουμε να κερδίσουμε αναλογιζόμενοι συνεχώς το παρελθόν, κατηγορώντας τον εαυτό μας για το γεγονός πως η ζωή μας δεν εξελίχθηκε όπως θα θέλαμε”;

Η σχέση μας με το παρελθόν μας είναι σχέση πολύ ζωντανή και πολύ μεγάλης σημασίας για τη ζωή μας. Κατά τη γνώμη μου, οφείλουμε να έχουμε μια γενική αλλά ισχυρή άποψη για τη διαχείριση αυτής της σχέσης. Άλλωστε αυτή η άποψή μας δεν μπορεί παρά να είναι και μέρος της αντίληψης που έχουμε για τον εαυτό μας και τον κόσμο και μέρος του ίδιου του τρόπου της ζωής μας.

ΠΗΓΗ: anthologio.wordpress.com

----------------------------------------------------------------------

* Ο Νίκος Τσούλιας ήταν εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΟΛΜΕ από το 1996 έως το 2003.