ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

 ΗΡΩΙΚΗ ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολλογγίου,
Ευγένιου Ντελακρουα ,1826

Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου κράτησε ένα χρόνο περίπου. Οι 4.000 μαχητές και οι 12.000 άμαχοι αντιμετώπισαν τους 30.000 Τούρκους του Κιουταχή και τους 10.000 Αιγύπτιους του Ιμπραήμ με επιτυχία, παρά την υπεροπλία σε κανόνια και πολεμοφόδια που είχαν. 

Τα κανόνια των Οθωμανών νυχθημερόν όλο αυτό το διάστημα έριχναν τις οβίδες τους αλλά οι προμαχώνες της ιεράς Πόλης άντεχαν, διότι ήταν προστατευμένες με άμμο!  Είναι το υλικό που εξασθενούσε την ενέργεια των οβίδων, μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά, και συνεχίζει να είναι σε ισχύ παγκοσμίως. Είναι οι σάκοι με άμμο που καλύπτουν κάθε οχύρωση για προστασία, περιορίζοντας την ισχύ ακόμα και στις σύγχρονες οβίδες.

Το Μεσολόγγι έμεινε από τροφές και πολεμοφόδια, αφού η τελευταία απόπειρα του Μιαούλη δεν ευδοκίμησε, ο ισχυρότατος τουρκοαιγυπτιακός στόλος, απέτρεψε τον ανεφοδιασμό.

Οι Ελεύθεροι πολιορκημένοι εξάντλησαν κάθε τι που μπορεί να φαγωθεί! Άλογα, γάτες, σκύλοι, αρουραίοι, βάτραχοι, ότι ζωντανό υπήρχε έγινε τρόφιμο. Ακόμα και τα χόρτα εξαντλήθηκαν. 

Κίτσος Τζαβέλας

Η γενναιότητα και ο ηρωισμός δεν είχε καμφθεί, χαρακτηριστική απόδειξη αποτελεί η υπεράσπιση της νησίδας Κλείσοβας, στις 25 Μαρτίου, δύο βδομάδες πριν την Έξοδο. Την νησίδα υπεράσπισαν131 άνδρες, Μεσολογγίτες, Σουλιώτες, αλλά και ψαράδες της ευρύτερης περιοχής, υπό την ηγεσία του Σουλιώτη Κίτσου Τζαβέλα. Αντιμετώπισαν αρχικά  3.000 τούρκους από τους οποίους εξουδετέρωσαν πάνω από τους μισούς, υπό την ηγεσία του Κιουταχή ο οποίος τραυματίστηκε. Ακολούθησαν 3.000 Αιγύπτιοι υπό την ηγεσία του γαμπρού του Ιμπραήμ, Χουσεϊν, τον οποίο σκότωσαν, αλλά και αυτοί έπαθαν την ίδια πανωλεθρία!

Οι ηγέτες των Ελλήνων με μυστικότητα αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Μεσολόγγι. Η απόλυτη ασιτία και οι επακόλουθες ασθένειες θα τους υστερούσαν την δυνατότητα να συνεχίζουν να μάχονται. 

Η μέρα των Βαΐων ήταν η μέρα της Εξόδου, το ημερολόγιο έγραφε 10 Απριλίου 1826!  Όλα πήγαιναν άριστα, σύμφωνα με το σχέδιο! Αλλά, ο Ελληνικός λαός διαχρονικά γεννά ήρωες παράλληλα και προδότες.  Ένα σίχαμα, ένας φυγάς, λίγο πριν την Έξοδο ενημέρωσε τους Οθωμανούς. 

Θεοδ. Βρυζάκης, Η θυσία του Καψάλη

Η Έξοδος βάφτηκε με αίμα κυρίως των αμάχων που δεν έφεραν οπλισμό…

Οι ανήμποροι που έμειναν στο Μεσολόγγι αντιστάθηκαν στο εχθρικό ασκέρι τρεις μέρες, προκαλώντας τους σημαντικές απώλειες. 

Η θυσία των Ελεύθερων πολιορκημένων, η πτώση του Μεσολογγίου, πότισε το άνθος της Ελευθερίας. Οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες της Ευρώπης ευαισθητοποίησαν τους λαούς και τις κοινωνίες τους. Άμεσα συγκέντρωσαν χρήματα για να ελευθερώσουν τους αιχμαλώτους που τους  οδηγούσαν στα σκλαβοπάζαρα. Η Οικουμένη ζητούσε να σταματήσει η βαρβαρότητα των Τούρκων, πίεσε την Ευρωπαϊκή διπλωματία. Η αντίστροφη μέτρηση της αναγνώρισης της Ελλάδος ως κράτος, έστω κουτσουρεμένο, πλησίασε. 

Διαβάστε την απόφαση της Εξόδου όπου φαίνεται η οργάνωση καθώς και η ευαισθησία για τους αμάχους, αλλά και ο ηρωισμός των ανήμπορων που θα έμεναν στην πόλη να πεθάνουν  πολεμώντας!

Για την ιστορία το Μεσολόγγι απελευθερώθηκε στις 2 Μαΐου 1829.

Το κείμενο τής απoφάσεως τής φρουράς τού Μεσολογγίου γιά τήν Έξοδο συντάχθηκε τό πρωΐ τής 10ης Απριλίου 1826 καί έχει ως εξής:

 

Σκηνή από την έξοδο του Μεσολογγίου
(Χρωμολιθογραφία από το περιοδικό Νέος Αριστοφάνης

«’Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος»

Βλέποντες τόν εαυτόν μας, το στράτευμα καί τούς πολίτας εν γένει μικρούς και μεγάλους παρ΄ ελπίδαν υστερημένους από όλα τα κατεπείγοντα αναγκαία της ζωής πρό 40 ημέρας και ότι εκπληρώσαμεν τά χρέη μας ως πιστοί στρατιωται της πατρίδος εις την στενήν πολιορκίαν ταύτην και ότι, εάν μίαν ημέραν υπομείνωμεν περισσότερον, θέλομεν αποθάνει όρθιοι εις τούς δρόμους όλοι. 

Θεωρούντες εκ του άλλου ότι μας εξέλιπεν κάθε ελπίς βοηθείας καί προμηθείας, τόσον από την θάλασσαν καθώς και από την ξηράν ώστε να δυνηθώμεν να βαστάξωμεν, ενώ ευρισκόμεθα νικηταί του εχθρου, αποφασίσαμεν ομοφώνως: 

Η εξοδός μας να γίνη βράδυ εις τάς δύο ώρας της νυκτός 10 Απριλίου, ημέρα Σάββατον καί ξημερώνοντας των Βαΐων , κατά το εξης σχέδιον, ή ελθη ή δεν ελθη βοήθεια: 

E. de Lansac. Σκηνή της Εξόδου

Α’. – Όλοι οι Οπλαρχηγοί οι από τήν Δάμπιαν του Στορνάρη εως εις τήν Δάμπιαν του Μακρη, μέ τούς

υπό την οδηγίαν των, μία κολώνα, νά ριχθουν εις τήν δάμπιαν του εχθρου εις τήν ακρογιαλιάν, εις τό δεξιόν. Η σημαία του στρατηγού Νότη Βότζιαρη θέλει μείνει ανοικτή, ως οδηγός του σώματος τούτου. Ο Στρατηγός Μακρής νά τήν συνοδεύση μέ ειδήμονες, όπου γνωρίζουν τόν τόπον. 

Β’. – Όλοι οι Οπλαρχηγοί οι από τήν Δάμπιαν του Στρατηγού Μακρή έως εις τήν Μαρμαρούν μέ τούς υπό τήν οδηγίαν των, μια κολώνα όλοι, να ριχθούν είς τόν προμαχώνα αριστερά κατά των εχθρών. Ο Στρατηγός Μακρής, μέ την σημαίαν του ανοικτήν, θέλει είναι ο οδηγός του σώματος τούτου, αριστερά. 

Γ’. – Διά νά μή μπερδευθη το Στράτευμα με ταίς φαμελλιαίς, δίδεται το γεφύρι της Δάμπιας του Στορνάρη, και όλοι οι φαμελλίται, εντόπιοι και ξένοι, να ταίς συνοδεύσουν καί νά διαβουν απ’ εκεί. Τα δύο γεφύρια ειναι τό μέν διά τήν δεξιάν κολώναν και τό της Λουνέττας διά την αριστεράν. 

Δ’. – Κάθε οπλαρχηγός νά σηκώνη τούς στρατιώτας του ανά έναν από τον προμαχωνά του, ώστε ο τόπος να μείνη ευκαιρος έως εις τήν ύστερην ώραν. 

Π. Ζωγράφος, Η πολιορκία του Μεσολογγίου,
 Γεννάδειος Βιβλιοθήκη

Ε’ – Οι από την Μαρμαρούν, άμα σκοτειδιάση, να τραβηχθούν από ένας-ένας και να σταθούν εις τήν Δάμπιαν του Χορμόβα. 

ΣΤ’. – Ο Τζιαβέλας, με όλον τό Βοηθητικόν σώμα, να μείνη οπισθοφυλακή • αυτός μέ όλους θέλει περιέλθει όλον τόν γύρον του Φρουρίου να δώση την είδησιν είς όλους καί νά τούς πάρη μαζί του. 

Ζ’. –To σώμα της Κλείσοβας, οδηγούμενον από τούς Οπλαρχηγούς του, νά εξέλθη μέ τά πλοιάρια είς τήν μίαν της νυκτός, σιγανά, και άμα φθάση εις τήν ξηράν να σταθη έως εις τας 2 ώρας, όπου θα γίνη το κίνημα απ’ εδώ, να κινηθη καί αυτό. 

Η΄. –Ο τόπος, τό σημείον της διευθύνσεώς μας, θέλει είναι ο Αγιος Σιμεός. Οι οδηγοί θέλουν προσέχει να συγκεντρωθουμεν εκει όλοι. 

Χάρτης οχυρώσεων Μεσολογγίου

Θ’. – Οι λαγουμτζηδες νά βάλουν εις τά φυτίλια φωτιά, λογαριάζοντες νά βαστάξουν μετά την εξοδόν μας μία ώρα επέκεινα. Το ίδιον νά οδηγηθούν καί οι εις τάς πυριτοθήκας ευρισκόμενοι ασθενεις καί χωλοί. Ηξεύρομεν ολοι τόν Καψάλην. 

Ι’. –Επειδή θα πληγωθούν καί πολλοί εξ ημων εις τον δρόμον, κάθε σύνδροφος χρεωστει να τόν βοηθη καί να παίρνη καί τ΄ αρματά του, και εάν δέν είναι εκ του ιδίου σώματος. 

ΙΑ’. -Απαγορεύεται αυστηρως κανένας νά μή αρπάξη αρμα συνδρόφου του εις τόν δρόμον, πληγωμένου ή αδυνάτου, αργυρουν ή σιδηρουν καί φύγη. Όπου φανη τοιουτος, μετά την σωτηρίαν μας θέλει δίδει τό πραγμα οπίσω καί θέλει θεωρεισθαι ως προδότης. 

ΙΒ’. -Οι φαμελλιται όλοι, άμα προκαταλάβουν τούς δύο προμαχωνας αι άλλαι δύο κολώναις, θέλουν κινηθη αμέσως, ώστε να περιστοιχισθούν από τήν οπισθοφυλακήν. 

Θεόδωρου Βρυζάκη « Η Έξοδος του Μεσολογγίου»

ΙΓ’. – Κανένας νά μή ομιλήση ή φωνάξη τήν ώραν της εξόδου μας, έως ότου νά πέση το δουφέκι εις το ορδί του Κιουταχη από την βοήθειαν οπου περιμένομεν καί εάν, κατά δυστυχίαν, δέν ελθουν βοήθειαν οι οπισθεν, πάλιν θέλουν κινηθη αμέσως, όταν κινηθούν αι σημαιαι. 

ΙΔ’. –Όσοι των αδυνάτων και πληγωμένων επιθυμουν νά εξέλθουν καί δύνανται, νά ειδοποιηθουν από τά σώματά των τουτο. 

ΙΕ’. –Τά μικρά παιδιά όλα νά τά ποτίσουν αφιόνι οι γονείς, άμα σκοτειδιάση. 

ΙΣΤ’. –Το μυστικόν θέλει το έχομεν: «Καστρινοί και Λογγίσιοι». 

ΙΖ’. –Διά να ειδοποιηθουν όλοι οι Αξιωματικοί το σχέδιον, επιφορτίζεται ο Νικόλας Κασομούλης, γραμματεύς του Στορνάρη, να περιέλθη από τώρα να τούς τό διαβάση, ιδιαιτέρως είς τον καθέναν.

Εάν δέ, εις αυτό το διάστημα, έξαφνα φανη ο στόλος μας, πολεμων καί νικων νά μείνωμεν έως ότου ανταποκριθουμεν.

 

Εν Μισολογγίω 10 Απριλίου 1826»